Poka-yoke is niet één of andere term uit een Aziatische vechtsport, maar een belangrijk ontwerpproces dat elke manager, die fouten wil voorkomen, gebruikt. Fouten kosten immers geld. Handenvol geld. Na het lezen van dit artikel weet jij precies hoe je ontwerp- en denkfouten kunt voorkomen. Mét poka-yoke.
Wat betekent ‘poka-yoke’?
Geen gevechtsjargon dus, maar Japans voor ‘een het verhinderen van een onbedoelde fout’. De term is voor het eerst gebruikt door de Toyota-ingenieur Shigeo Shingo in de jaren ’60. Poka-yoke is een mechanisme dat fouten helpt vermijden. Denk bijvoorbeeld aan de parkeersensoren in je wagen. Handig, hè!
Shigeo Shingo mag dan wel de term hebben bedacht en de techniek hebben beschreven. Hij is zeker niet de eerste persoon die het idee heeft toegepast. ‘Mistake proofing’ bestaat al veel langer. Wel is het één van de tools van lean-management geworden.
Wat is poka-yoke?
Poka-yoke is dus een lean-management-tool die je helpt om fouten te voorkomen.
Om dit te doen heb je een goede vorm van kwaliteitscontrole nodig. Dit kan inspectie door medewerkers zijn, maar heel effectief blijkt dat uit managementonderzoek niet te zijn. Vaak blijven fouten te lang onopgemerkt.
Betekent dat een kwaliteitsinspecteur niet zinvol is? Nee, de inspecteur is gewoonweg niet de effectiefste manier.
Waarom niet? Omdat mensen voortdurend fouten maken. Ook de inspecteur. Die zal bij een inspectie – vaak door het repetitief karakter – soms iets over het hoofd zien. Neem nu het voorbeeld met de drie inspecteurs:
- Inspecteur 1 onderzoekt 1000 producten en ziet 100 defecten over het hoofd.
- Inspecteur 2 zal van deze 100 defecten er nog maar 10 missen.
- Inspecteur 3 zal van die laatste 10 defecten er nog maar eentje missen.
Maar … Er blijft dus een fout. De menselijke controle heeft dus wel zin, maar is niet foutloos en kost handenvol geld. Poka-yoke wil net die onvolkomenheid rechtzetten. Hoe?
Poka-yoke is gebaseerd op 3 regels:
- Poka-yoke aanvaardt geen defecten binnen een proces.
- Poka-yoke zal geen bijkomende defecten creëren.
- Poka-yoke zal geen defecten in daaropvolgende processen toestaan.
Drie vormen van poka-yoke (voorbeelden)
We kunnen de verschillende poka-yoke oplossingen in drie vormcategorieën plaatsen, namelijk:
- Failsafe
- Audiovisuele stuurmiddelen
- Visuele hulpmiddelen
Failsafe
In deze vorm van poka-yoke wordt het maken van fouten volledig uitgesloten. Voorbeelden hiervan zijn:
- USB-kabel of -stick die enkel past in een USB-ingang
- Een simkaart die je maar op één manier in je telefoon kunt steken
- Een automatische vergrendeling van de wasmachinedeur
- Medicatie die in precies de juiste doses wordt geleverd
- …
Audiovisuele stuurmiddelen
Dit zijn poka-yoke oplossingen die de gebruiker waarschuwen voor mogelijke fouten, maar ze niet uitsluiten. Denk aan:
- Het gepiep in de wagen wanneer jij of een passagier geen gordel draagt.
- Een brandalarm dat afgaat wanneer er ergens rookvorming optreedt wat kan wijzen op brand.
- Het geluid van een reachtruck als die achteruit rijdt
- …
Visuele hulpmiddelen
Deze poka-yoke oplossingen informeren de gebruiker op welke manier die juist of goed functioneert. Bijvoorbeeld:
- Het verkeerslicht: rood is stoppen, groen is doorrijden.
- Verkeersborden die vertellen wat je (niet) mag doen.
- …
Poka-yoke hulpmiddelen bedenken, een 5-stappenplan
STAP 1: Beschrijf het defect of de fout die je wil voorkomen.
Voorbeeld: Er zitten regelmatig meer mensen dan toegelaten in een ruimte.
STAP 2: Bekijk waar het defect wordt veroorzaakt? Ga effectief naar de werkvloer: bekijk en analyseer hoe het probleem ontstaat.
Voorbeeld: De toegang tot de ruimte met een maximaal aantal bezoekers.
STAP 3: Analyseer het proces dat het defect veroorzaak.
Voorbeeld: We stellen vast dat mensen niet zien hoeveel mensen er al in de ruimte zitten aan de toegang en deze dan toch betreden.
STAP 4: Wat is de grondoorzaak van de fout?
Voorbeeld: Je kan voor je de ruimte betreedt niet weten of deze al aan zijn maximumcapaciteit zit.
STAP 5: Bedenk en implementeer poka-yoke die ervoor zorgt dat de fout in de toekomst niet meer gemaakt wordt.
Voorbeeld: Plaats een sensor die verbonden is met een computersysteem dat telt hoeveel mensen er in en uit de ruimte komen. De zender activeert een rood licht bij de toegang wanneer de maximumcapaciteit is bereikt.
Poka-yoke is geen wondermiddel: de voor- en nadelen van deze lean-tool
Poka-yoke klinkt als iets geweldigs, maar het is geen wondermiddel. Ja, het zorgt dat de grootste idioten veilig kunnen werken, maar ook poka-yoke hebben voor- én nadelen.
De voordelen van poka-yoke
- (Onbewuste) menselijke fouten worden volledig uitgesloten of maakt de potentiële fout onmiddellijk zichtbaar.
- Poka-yoke helpen om problemen en defecten uit producten en processen te halen, waardoor de kwaliteit en betrouwbaarheid ervan verhoogd wordt.
- Hogere veiligheid
- Lagere kosten
- …
De nadelen van poka-yoke
- Poka-yoke sluiten enkel menselijke fouten uit. Fouten door slecht functionerende machines kunnen dus nog wel.
- Poka-yoke moeten niet alleen de fout of het defect uitsluiten, het moet ook duidelijk zijn hoe je iets moet doen. Denk aan een usb-stick die je niet foutief kunt insteken, maar waarbij het toch altijd even zoeken blijft hoe je deze precies in je pc steekt.
